اقتصاد تجاری خلیج فارس در عصر صفویه از تاسیس تا پایان سلطنت شاه عباس اول (1038-907 هـ .ق)

بنیادگذاری سلسله صفویه بیشتر از آنکه فصلی از تاریخ ایران زمین باشد آغاز دورانی است که تا کنون به رغم سخنان بسیاری که درباره آن گفته شده سرشت و بسیاری از زوایای پر اهمیت آن هم چنان در تاریکی باز مانده است برآمدن صفویان و فراهم آمدن مقدمات وحدت سرزمینی ایران با دگرگونی های ژرفی در تاریخ مغرب زمین هم زمان بود، عصر صفویه را در تاریخ ایران می توان نقطه عطف رویارویی اقتصادی و سیاسی ایران و اروپا در خلیج فارس قلمداد نمود، آنچه که خلیج فارس را در دوران متقدم واولیه عصر صفویه در کانون توجهات منطقه ای و بین المللی قرار می داده است، اقتصاد تجاری خلیج فارس و منافع حاصله از آن بوده است، رونق وشکوفایی اقتصاد وتجارت خلیج فارس در نیمه اول عصر صفویه خود معلول علل و عوامل عمده ای بوده است که مهمترین آن را می توان در مدیریت ثابت، ساختار منظم و بورکراتیک حاکمان هرمز، ارتباطات گسترده با اقیانوس هند، چین ،جزیره العرب، یمن و عدن، شرق و شمال آفریقا، و همچنین گفتمان حاکم بر اقتصاد و تجارت خلیج فارس دانست که این امر خود منبعث از تجارت آزاد بوده . رفته رفته با تغییرات بنیادین در نظام بین المللی که در قالب حضور میلیتاریستی پرتغال در خلیج فارس و اقیانوس هند جلوه گر گردید و همچنین تحولات چشمگیر در مرکزیت سیاسی صفویان که به صورت تضادی مذهبی با امپراتوری عثمانی رخ می نمود ضربه ای جبران ناپذیر بر پیکره اقتصادی و تجاری خلیج فارس وارد آورد که نتیجه ای به جز زمینه سازی برای حضور و فعالیت چشمگیر کمپانی های تجاری اروپایی به عنوان پیش قراولان استعمار در دوره های بعد به همراه نداشت، اگر چه در این میان دوران شاه عباس کبیر را می توان دورانی دانست که در آن توجهات ویژه ای نسبت به خلیج فارس، جزایر، و سواحل آن ، احیای اقتصاد و تجارت محلی مبذول گردید، اما این اقدامات نیز به دلیل برخوردار نبودن از یک ثبات ساختاری و مدیریتی بلند مدت و همچنین فراز و فرود های همیشگی در تاریخ کشورمان به همان مقطع محدود ماند کلید واژه : اقتصاد تجاری، خلیج فارس، هرمز، صفویه، بازرگانی، دریانوردی، ایرانیان، گفتمان اقتصادی